DE INNERLIJKE CRITICUS ONTMASKERD
Vanmorgen, tijdens een coachsessie stelde mijn coachee een prachtige vraag.
"Hoe kom ik van die innerlijke criticus af?"
En
omdat het zo'n herkenbaar deel is, niet alleen voor mijn coachee, maar voor bijna ieder van ons, vond ik het zinvol om ook hier op socials eens extra aandacht aan te besteden.
JE INNERLIJKE CRITICUS
Je innerlijke criticus is de stem in je hoofd die opkomt zetten wanneer jij je even minder sterk voelt. Deze stem is negatief over jou, denkt dat je dingen niet kunt en maakt je bang voor wat-als momenten. Op deze manier voedt je criticus je onzekerheden en brengt de stem je in een staat waarin je continu strijdt, maar eigenlijk nooit weet te winnen.
De innerlijke criticus ontwikkelt zich vaak al vroeg in ons leven, omdat we als kind onvermijdelijk met pijn en afwijzing te maken krijgen. Dat wil je als kind vermijden, want het is onaangenaam en het gaat vaak gepaard met gevoelens van schaamte. Je wilt gelukkig zijn, je veilig en geliefd voelen, niet falen en aandacht, waardering en geborgenheid krijgen. Hierdoor ga je onbewust tegen jezelf zeggen: stel je niet aan, doe normaal etcetera. Je gaat jezelf dus afwijzen, dit om te overleven. Hij ontstaat omdat hij uiterst bezorgd is dat we niet slagen, niet veilig zijn, niet geaccepteerd worden, dus hij heeft een beschermende functie.
HET ONTSTAAN VAN DE CRITICUS
Als klein kind stapte je onbevangen de wereld in, nog onbewust van alle gevaren. Gelukkig heb je dan je ouders of opvoeders, die je wijzen op alle risico’s en alles wat niet zomaar kan. Je mag niet zomaar die grote straat oversteken, je mag niet zomaar zeggen dat je die mevrouw niet aardig vindt, je moet wel je bord leeg eten. Op een gegeven moment hoeven je ouders en je omgeving dat niet meer te zeggen. Die waarschuwende stem wordt als vanzelf “geïnternaliseerd”: het wordt als het ware jouw eigen innerlijke stem die je hoort. In feite is die innerlijke stem dus ontstaan doordat jij je die waarschuwende stemmen eigen maakt.
Tot zover is het een handig systeem. Maar als die boodschappen erg streng of hard zijn geformuleerd, kan die innerlijke stem later wel erg prominent aanwezig zijn.
Het kan namelijk zijn dat je bent opgevoed door ouders die altijd hoge verwachtingen hebben en een enorme prestatie druk op je hebben gelegd. De kans is dan groot dat jouw innerlijke criticus erg kritisch is op je kunnen en je hierdoor erg onzeker maakt.
Of misschien had je pesterige kinderen in de klas die jou buitensloten en die jou 'saai', 'een watje', 'te dik' of 'stom' noemden.
Grote kans dat je je overal aangepast gaat gedragen, om maar niet buiten de boot te vallen....anders zul je verstoten te worden.
Of een leerkracht die jouw keiharde werken niet zag, jou zelfs dom noemde en je vooral liet weten dat je met deze cijfers niets zou gaan bereiken in de toekomst. De kans is groot dat je jezelf voortaan klein houdt, want: 'ik kan toch niets'.
En als je denkt...dit kan niet waar zijn?!...Toch wel!
Het overkwam helaas een van mijn coachees op de lagere school. Je kunt vast invullen wat deze opmerkingen jarenlang met haar zelfbeeld heeft gedaan.
Deze stem van je innerlijke criticus is dus vaak gebaseerd op negatieve ervaringen uit je verleden en wordt gevoed door de omgeving waar je uit komt.
Zeker als je een gevoelig karakter hebt of het erg graag goed doet, komen die boodschappen keihard binnen. Op een gegeven moment hoeft de omgeving niets meer te zeggen: Je hebt die boodschappen en overtuigingen overgenomen en zegt ze nu tegen jezelf. En voor je het weet heb je een enorme interne criticus gecreëerd, die allerlei onaardige dingen zegt!
HET SPEELVELD VAN DE CRITICUS
Ongemerkt zijn we geneigd om onszelf te vergelijken met anderen en dat is een heel ‘mooi’ speelveld voor de innerlijke criticus. Die vindt namelijk dat jij aan van alles nog niet voldoet, dat je dus beter moet, succesvoller, liefdevoller, spiritueler, rijker, wat dan ook. Hij zet de innerlijke slavendrijver aan die jou aan dit ‘project’ laat werken en je geen rust gunt. En dat ga je voelen, want we hebben allemaal behoefte aan rust en ruimte.
Uiteindelijk gaat het om wat goed is voor jóu, om echt jezelf te zijn. Hiervoor is het belangrijk dat je je criticus in beeld krijgt, omdat die eigenlijk een soort vervormde versie van jou maakt. Hij laat jou op een bepaalde manier in de wereld zijn, zodat jij veilig bent. Veilig voor afwijzing, kritiek, verlies van liefde en relatie. Dit betekent aanpassen. Vaak leef je dan niet met wat in essentie goed is voor jou, maar met wat, volgens de criticus, van je verwacht wordt.
BEVRIJDINGSDRANG
Vaak gaan mensen op den duur op zoek, omdat ze gaan voelen dat er iets schuurt, ze een (onbewuste) bevrijdingsdrang voelen. Er is een onrust vanbinnen. “Is dit het nou?”. Of lopen zo vast dat ze niet anders kunnen dan hulp zoeken. Ze krijgen allerlei vage klachten, komen in een burn-out, voelen zich depressief, chronisch moe of worden ziek.
Vaak ligt er oude pijn onder de oppervlakte die aangekeken wil worden. Pijn die aandacht nodig heeft en dus om aandacht vraagt. Maar pijn is eng en moet onderdrukt worden, want we willen dit niet voelen. Toch ligt hier de sleutel, in het voelen, in het lichaamsbewustzijn. De kunst is om te stoppen met ontsnappen aan dat wat er is. Stoppen met bedekken, onderdrukken, verdoven, weglopen. Dat is waar de bevrijding ligt, in het nu.
Het is confronterend, maar ook enorm bevrijdend om innerlijke criticus in beeld te krijgen en te ontdekken welke dingen die jou laat doen, zeggen, geloven. De criticus probeert eigenlijk te voorkomen dat jij pijn oploopt. Hij probeert jouw kwetsbaarheid te bedekken. Maar deze kwetsbaarheid, de innerlijke, rauwe, gekwetste plekken in jou, heeft eigenlijk liefdevolle aandacht nodig. De criticus voorkomt eigenlijk dat je daar komt, want kwetsbaarheid is gevaarlijk. Zo was het misschien vroeger, toen je ‘niets te willen had’, ‘ssst stil maar’ niet mocht huilen, of niet gepassioneerd boos mocht zijn, maar zo is dat nu niet meer.
DE MOTOR ACHTER JE CRITICUS
Je kunt zo hard mogelijk proberen om die delen te onderdrukken en te bedekken, maar trauma of oude pijn heeft enorme invloed op hoe jij je voelt, op hoe jij je door het leven beweegt. Invloed op hoe je denkt, op welke overtuigingen je hebt, op je gedrag. Hoe meer je verwijderd bent van contact met je lichaam en alles in jou, hoe harder dit op den duur kan gaan aankloppen. En hoe harder de criticus vervolgens ook gaat werken, want die wil juist voorkomen dat je daar komt. Dat is gevaarlijk terrein! Daar ben je vroeger op afgekeurd, dat mag niet meer gebeuren!
Naarmate we ouder worden en dit deel actief blijft, gaan we onszelf ermee identificeren. Het wordt onderdeel van wie we zijn.
En dat klopt niet, hoeft niet, is niet langer nodig. Het hoort niet bij je, is niet langer productief. Eerder toxisch. En soms is het niet eens van jou, maar overgenomen vanuit de familielijn, een leerkracht, een trainer, een vriendengroep, 'de maatschappij'.
En zo zitten we vol met al die deeltjes die ons helpen vormen tot wie we zijn en óók deeltjes die niet meer of langer dienen en geen waardevolle bijdrage leveren aan ons huidige bestaan.
EEN GEZONDE RELATIE MET JE CRITICUS
Terugkomend dan op de vraag van mijn coachee:
"Hoe kom ik van mijn innerlijke criticus af?"...
Het antwoord: door je innerlijke criticus te ontmantelen en hem tot een enthousiaste coach te maken.
Triggert, intrigeert of inspireert dit jou en wil je hier ook mee aan de slag?
Wil je jouw innerlijke criticus ook ontmantelen en uiteindelijk tot je bondgenoot maken?
En kun je daar wat hulp bij gebruiken?
Neem dan gerust contact met me op.
